Tarihsel açıdan zengin bir kültüre sahip olan Amasya, sahip olduğu çeşitliliği mutfağına da yansıtıyor. Zengin bir bitki örtüsüne sahip olması ise özellikle bitkilerin mutfakta önemli bir yere sahip olmasını sağlıyor. Amasya’da yaz ayları çoğunlukla kış aylarında yapılacak yemekler için ön hazırlık ile geçiyor. Yaz aylarında pek çok yiyecek kurutuluyor, kış aylarında sofralarda yerini buluyor.
Amasya mutfağında kuşluk denilen sabah kahvaltısına çok önem veriliyor. Bunun haricinde akşam yemekleri ve ikindi öğünleri için hazırlanan birçok lezzet bulunuyor. Amasya elması olarak da bilinen misket elması klasik elmalardan oldukça farklı bir meyve olarak Amasya’da yetişiyor. Bir yüzü kırmızı diğer yüzü ise sarı ya da yeşil olan misket elması, Amasya mutfağının en özel meyvelerinden biridir.
Amasya mutfağında ayçiçeği, haşhaş ve pancar çok sık kullanılıyor. Ayrıca şehirde Zekeriya Sofrası olarak adlandırılan çok eski bir gelenek halen sürdürülüyor. Çiğ yemekler ile kurulan bir sofra olan Zekeriya Sofrası özellikle bir dileği kabul olanlar tarafından, evlerde hazırlanıyor ve misafirlere ikram ediliyor.
Amasya’nın Meşhur Yemekleri:
- Kabak Kavuklu Pilav
- Amasya Çöreği
- Eli Böğründe
- Bakla Dolması
- Helle Çorbası
- Patlıcanlı Pilav
- Göbek Dolması
- Çatal Çorba
- Hengel
- Haşhaşlı Cevizli Çörek
Günün farklı öğünlerinde ve farklı mevsimlerde tercih edilen bu lezzetler, şehirde bulunan restoran ve lokantalarda hazırlanıyor. Farklı lezzetler denemenize imkan tanıyan bu şehir Türkiye’nin gastronomik şehirleri arasında yer alıyor.
1.Kabak Kavuklu Pilav
Her yörenin kendine özgü farklı bir ya da birkaç pilav tarifi bulunur. Amasya’da hazırlanan pilavlardan biri olan ve yöre halkının evlerde en sık hazırladığı yemeklerin arasında yer alan kabak kavuklu pilav klasik pilavlara farklı bir alternatiftir.
Kabak kavuklu pilavın içerisinde kabak, pirinç, soğan, kıyma, yağ ve baharatlar bulunur. Yıkayıp şerit halinde kalınca kesilen ve daha sonra kibrit çöpü büyüklüğünde kesilen kabak kabukları soğan ve kıyma ile yağda pişirilir. Ardından pirinç eklenerek klasik bir pilav gibi pişirilir.
Karabiber dökülerek servis edilen ve hem kabak hem de pilav deneyimi sunan kabak kabuklu pilav oldukça lezzetlidir. Genellikle yanında salata ya da ayran ile servis edilir. Yöresel yemekler hazırlayan restoranlarda bulabileceğiniz kabak kabuklu pilav günün her öğünü tercih edilebilir. Zengin akşam yemeklerinde genellikle etli ana yemeklerin yanında tüketilir.
2.Amasya Çöreği
Amasya’nın en meşhur hamur işi lezzetlerinden biri olan Amasya çöreği ismini bu şehirden alıyor. Hamur, ceviz ve haşhaşın bir araya gelmesi ile hazırlanan Amasya çöreği özellikle çay saatlerinde tüketiliyor.
Aniden gelen misafire, gün içerisinde karın açlığında ya da hafif bir atıştırmalık ihtiyacında en sevilen seçeneklerden biri olan Amasya çöreği yalnızca Amasya’da değil, pek çok şehirde yapılan hamur işlerinden biridir.
Ceviz ve haşhaşın bir araya gelerek oluşturdukları aromatik lezzet, özenle hazırlanan hamurlar aracılığıyla keyifli bir deneyime dönüşüyor. Bölgede yer alan pastane ve fırınların neredeyse hepsinde bulabileceğiniz Amasya çöreğini, paketli olarak satıldığı ve uzun süre bayatlamadığı için sevdiklerinize hediye olarak da götürebilirsiniz.
3.Eli Böğründe
Eli böğründe Amasya mutfağında sık sık hazırlanan hamur işi lezzetlerden biridir. Bugüne dek farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış bir şehir olan Amasya, mutfağında da birçok farklı esintiye ev sahipliği yapıyor. Farklı yörelerden gelen lezzetleri kendine göre harmanlayan ve daha lezzetli hale getiren mutfağıyla Amasya, gastronomik açıdan keyifli bir deneyim sunuyor.
Eli böğründe daha önce adını duymadığınız bir lezzet olabilir. Amasya’ya özgü bir lezzet olan bu hamur işi mayalı hamur ile hazırlanır. Fırın ve pastanelerde günün her saati bulabileceğiniz, lezzetli bir atıştırmalık olan eli böğründe özellikle çay saatlerinde tüketilir.
Mayalı hamurun içerisinde dövülmüş ceviz yerleştirilerek hazırlanan ve klasik hamur işi tariflerine farklı bir alternatif olan eli böğründe birer kişilik porsiyonlar ile hazırlanır. Tuzlu bir hamur işidir. Cevizin aroması ile oldukça lezzetlidir.
Üzerine tereyağı sürülen ve odun ateşinde kızarana kadar pişirilen eli böğründe sabah kahvaltıları başta olmak üzere günün pek çok öğünü severek tüketilir. Yöre halkı tarafından bayram ve düğün gibi kalabalık ziyaretçilerin ağırlandığı zamanlarda evlerde de hazırlanır. Genellikle çay ile servis edilir.
4.Bakla Dolması
Amasya yöresine ait bir dolma türü olan bakla dolması için kuru bakla kullanılıyor. Genellikle kış aylarında hazırlanan bu yemek için yaz aylarında baklalar ipe geçirilerek kurutuluyor. Yüksek besin değeri olan ve yapması ustalık isteyen bakla dolması, tamamen Amasya mutfağına özgü olduğu için turistler tarafından yoğun bir ilgi ile deneniyor.
Baklaların içerisinde soğan, yarma, bulgur, kıyma, salça, yağ ve baharatlar ile hazırlanmış bir harç bulunuyor. Klasik dolmaları seviyorsanız mutlaka denemeniz gereken bu lezzet yöre halkı tarafından genellikle evlerde hazırlansa da ev yemekleri hazırlayan restoranlarda bulabilirsiniz. Çoğunlukla akşam yemeği için tercih edilen bakla dolması ikindi olarak adlandırılan öğle yemeklerinde de tüketiliyor.
5.Helle Çorbası
Amasya’ya özgü helle çorbasını bazı yörelerde un çorbası ismi ile görmüş ve denemiş olabilirsiniz. Kökeni Amasya’ya dayanan bu çorba, sıcak bir başlangıç yapmak isteyenlerin favorisidir.
Un ve pirincin tereyağında kavrulması ile hazırlanan helle çorbası Amasya’da yer alan restoranların neredeyse tamamında bulunuyor. Yöre halkı tarafından genellikle evlerde yapılan ve yaz kış tercih edilen helle çorbası sıcak servis ediliyor. Mideyi rahatlatan ve ana yemeği sindirmeyi kolaylaştıran helle çorbası üzerine yağ yakılarak sunuluyor.
6.Patlıcanlı Pilav
Pilav her yörede farklı şekillerde hazırlanan lezzetli bir yan yemektir. Amasya’nın kendine has, yöresel pilavı patlıcanlı pilav ise klasik pilav tariflerinden farklıdır. İçerisinde patlıcan, pirinç, su ve yağ bulunduran patlıcanlı pilav oldukça lezzetli ve doyurucu yemeklerden biridir.
Küp küp kesilen ve sıvı yağda kavrulan patlıcanların pirinç ile buluşmasıyla hazırlanan patlıcanlı pilav aromatik bir lezzettir. Patlıcan ve pirinçler bir arada piştikleri için farklı bir lezzet meydana gelir.
Genellikle akşam yemeklerinde tercih edilen patlıcanlı pilavın yanında ana yemeğe ihtiyaç duyulmaz. Yöresel ev yemekleri hazırlayan restoranlarda bulabileceğiniz bu lezzet çoğunlukla salata ve ayran ile servis edilir.
7.Göbek Dolması
Kaburga eti, karın zarı, ciğer, dolmalık fıstık, maydanoz, kuş üzümü, pirinç ve baharatlar ile hazırlanan göbek dolması bir dolma versiyonudur. Klasik dolmalardan en önemli farkı ise göbek içerisinde doldurulduktan sonra ağzı dikilen dolmaların önce yağda kızartılması, daha sonra pişene kadar suda haşlanmasıdır. Son aşamada ise fırına gönderilen göbek dolması 3 farklı pişirme aşamasıyla hazırlanır.
Lezzetiyle farklı bir deneyim sunan göbek dolması ağır ve yoğun bir tattır. Bu sebeple genellikle kış aylarında hazırlanır ve tüketilir. Yöresel yemekler hazırlayan restoranlarda bulabileceğiniz bu lezzet, akşam yemekleri için iyi bir tercihtir. Göbek dolması özellikle sakatat, kırmızı et ve yoğun lezzetlerden hoşlanıyorsanız damak tadınıza hitap edebilir.
8.Çatal Çorba
Yeşil mercimek ile hazırlanan ancak klasik mercimek çorbasından farklı olarak içerisinde yarma bulunduran çatal çorba, Amasya mutfağı içerisinde yer alan en besleyici çorbadır. Soğan, kıyma, nane ve tereyağı ile lezzetlendirilen çatal çorba yöre halkı tarafından soğuk kış günlerinde en çok hazırlanan çorba oluyor.
Lezzetli olmasının yanı sıra uzun saatler boyunca tok kalmaya yardımcı olması diyetine dikkat edenler tarafından da tercih ediliyor. Sıcak ve bol malzemeli bir çorba olduğu için genellikle soğuk kış günlerinde tüketiliyor. Yanında ekmek ile servis edildiğinde ana yemeğe duyulan ihtiyacı ortadan kaldıran çatal çorba restoranlarda hazırlanıyor. Genellikle akşam yemeklerinde tüketiliyor.
9.Hengel
Amasya’nın yöresel lezzetlerinden biri olan hengel bir tür mantıdır. Hengel hazırlığı için hamurlar kare şeklinde kesiliyor ve üçgen şeklinde kapatılıyor. Talebe göre hamurlar sade olabileceği gibi içerisine kıymalı harç da ilave edilebiliyor.
Fırında kızartılarak ya da suda haşlanarak pişirilen hengel çoğunlukla akşam yemeklerinde tüketiliyor. Üzerine yoğurt ve acılı özel bir sos dökülerek servis ediliyor.
Yöresel ev yemekleri yapan restoranlarda bulabileceğiniz hengel özellikle mantı lezzetini sevenlerin favorisidir. Klasik mantılardan farklı bir lezzettir ve uzun süre tok tutar.
10.Haşhaşlı Cevizli Çörek
Cevizli haşhaşlı Amasya çöreği yörenin en sevilen hamur işi lezzetlerinden biridir. Un, yağ, süt, maya, su ve tuz ile hazırlanan hamurun aralarına çekilmiş ceviz, haşhaş ve sıvı yağ ile hazırlanan karışım sürülür. Son olarak üzerine yumurta sarısı sürülerek üstünün kızarması sağlanır.
Amasya’da Gezilecek Yerler arasında bulunan ilçelerin neredeyse tamamında haşhaşlı cevizli börek bulabilirsiniz. Evlerde sık sık hazırlanan ve bunun yanı sıra pastanelerde de bulunan haşhaşlı cevizli çörek ikindi kahvaltıları, gün içi atıştırmaları ve çay saatlerinin vazgeçilmezidir.
Uzun süre bayatlamaması çöreğin en sevilen özelliklerinden biridir. Paketli olarak da pastaneler ve fırınlarda satılır. Evde denemek ya da sevdiklerinize hediye olarak götürmek için paketli olarak satılan çöreklerden alabilirsiniz.
11.Yakasal Böreği
Çoğunlukla tepside hazırlanan yakasal böreği çok az malzeme ile hazırlanmasına rağmen çok lezzetlidir. Un ve yumurta bir araya getirilerek hazırlanan karışım, bazlamayı andıran bir tür böreğin hazırlanmasını sağlar.
Yöre halkı tarafından günün her öğünü severek tüketilir. Özellikle sabah kahvaltılarında ekmeğe muadildir.
Yakasal böreğinin sıcak tüketilmesi öneriliyor. Merkezde ve ilçelerde yer alan fırın ve pastanelerde bulabileceğiniz bu lezzet, yöre halkı tarafından genellikle evlerde hazırlanıyor. Üzerine sürülen eritilmiş tereyağı ile oldukça lezzetli olan yakasal böreği yöre halkı tarafından genellikle yanında kahvaltılık ürünler ve çay ile tüketiliyor.
12.Pastırmalı Pancar
Amasya’nın meşhur pancar yemeği pastırmalı pancar ismiyle de anılıyor. İçerisinde kuş ekmeği olarak da adlandırılan ot pancarı, kıyma, kuru soğan, salça, pastırma ya da çemen, pilavlık bulgur, yumurta ve maydanoz olan pastırmalı pancar, genellikle kış aylarında ve akşam yemeklerinde tüketilen yemeklerden biridir.
Soğan ve kıyma yağda kavrulduktan sonra üzerine yıkanan pancar otu ilave ediliyor. Ardından bulgur, çemen ya da pastırma, tuz ve salça koyuluyor. 2 su bardağı sıcak su ile ağzı kapalı şekilde pişirilen pastırmalı pancar çoğunlukla sarımsaklı yoğurt ile servis ediliyor.
13.Pastırma Pağallemesi
Pastırma, soğan ve sıvı yağ ile hazırlanan pastırma pağallemesi genellikle sabah kahvaltılarında tüketiliyor. Soğanların yağda kavrulmasının ardından kibrit çöpü kalınlığında doğranmış pastırmalar ile buluşmasıyla hazırlanan pastırma pağallemesi, kahvaltı için doyurucu ve lezzetli bir alternatiftir.
Yaklaşık 10-15 dakika pişirilen pastırma pağallemesi kısa süre içerisinde sofralarda yerini alır. Ilık servis edilen ve yanında kahvaltılık ürünler ile sunulan pastırma pağallemesinin yanında genellikle çay içilir.
Sabah kahvaltısı ve ikindi çayı için hazırlanan bu lezzeti yöre halkı genellikle evlerde yapar. Denemek isterseniz bu lezzeti yöresel yemek hazırlayan restoranlarda ya da kahvaltı dükkanlarında bulabilirsiniz.
14.Sirkeli Ciğer
Ciğer yemeği en sevilen sakatat tariflerinin başında geliyor. Birçok yörede görmüş olabileceğiniz ciğer tarifleri her yörede farklı şekillerde hazırlanıyor. Amasya’da hazırlanan ve yiyenlerin beğenisini kazanan ciğer ise diğer yörelerden farklı olarak sirke ile buluşturuluyor.
Sirke ciğerin daha iyi pişmesini sağlıyor. Sirkeli ciğer için öncelikle ciğer zar ve sinirlerinden temizleniyor ve daha sonra kesiliyor. Bir kapta sirke ve tuz ile karışım hazırlanıyor; temizlenen ve doğranan ciğerler bu karışımın içerisine ilave ediliyor. Bu karışım ile pişirilen ciğer, suyunu tamamen çekene kadar kısık ateşte kavruluyor.
Klasik ciğer tariflerinden daha yumuşak ve daha lezzetli olan sirkeli ciğer yöre halkı tarafından günün her öğünü tüketilebilecek kadar seviliyor. Özellikle akşam yemeklerinde, salata ve ekmek ile servis ediliyor.
15.Pirpirim
Başka yörelerde semizotu, Amasya’da ise pirpirim ismi ile anılan bir ot ile hazırlanan pirpirim yemeği oldukça besleyici ve lezzetlidir. Yöre halkının genellikle evlerde hazırladıkları ancak ev yemekleri yapan dükkanlarda da bulunan pirpirim yemeği içerisinde taze toplanmış pirpirim otu, kıyma, pirinç, salça ve soğan bulunuyor.
Soğanların kıyma ile yağda kavrulmasının ardından yıkanmış, ayıklanmış, doğranmış pirpirimlerin konulması ile hazırlanan yemek hem yaz hem de kış aylarında sevilerek tüketiliyor. İçerisine pirinç de ilave edilen ve besleyici bir ana yemek olan pirpirim genellikle yoğurt ile servis ediliyor. Pirpirim çoğunlukla akşam yemeklerinde tüketiliyor.
16.Ayva Gallesi
Ayva gallesi Amasya’nın haricinde bir başka yerde deneme ihtimalinizin çok düşük olduğu bir lezzettir. İçerisinde ayva, koyun boyun eti, nohut, şeker ve su yer alıyor.
Hazırlığı için öncelikle nohut ve koyunun boyun eti düdüklü tencerede pişiriliyor. Daha sonra soğumaya bırakılıyor. Soğuyan koyun etleri kemik ve kısımlarından ayrıldıktan sonra kuşbaşı doğranıyor. Et, et suyu, nohutlarla birlikte ayvanın üzerine ilave ediliyor. Daha sonra şeker ilave ediliyor. Farklı aromaları bir araya getiren ayva gallesi oldukça farklı bir gastronomik deneyim sunuyor.
17.Yuka Tatlısı
Yuka ya da yufka tatlısı ismi ile anılan bu lezzet Amasya’ya özgü bir tattır. Yöre halkı tarafından elde açılan yufkalar ile hazırlanır.
İçerisinde dövülmüş ceviz, tereyağı, şeker, su ve limon tuzu bulunan yuka tatlısı ıslatılan yufkalar ile hazırlanıyor. Hazırlık için öncesinde ıslatılan yufkalar 5-10 dakika dinlendiriliyor. Daha sonra dörde bölünerek aralarına ceviz koyuluyor. Börek şeklinde sarılan yuka tatlısı yağlanmış tepsiye diziliyor. Üzerlerine eritilmiş tereyağı dökülüyor. Daha sonra fırına gönderilerek kızarana kadar pişiriliyor.
Piştikten sonra su, şeker ve limon tuzu ile hazırlanan şerbet ile buluşuyor. Soğuk servis edilen yuka tatlısı, yöre halkı tarafından bayram gibi özel günlerde tercih ediliyor. Merkezde ve ilçelerde bulunan tatlıcılarda bulunuyor.
18.Dene Hasudası
Amasya lezzetleri arasında bulunan hasuda, yöreye ait en sevilen tatlılardan biridir. İçerisinde buğday nişastası, pekmez, su ve tereyağı olan hasuda çok az malzeme ile hazırlanıyor. Nişasta, su ve pekmez bir kaba eklenerek kıvam alana dek karıştırılıyor. Ardından tereyağı kızdırılmış tavaya alınarak tahta kaşık ile karıştırılarak pişiriliyor.
Çok az malzeme ile hazırlanan ve tatlı ihtiyacını başarılı şekilde karşılayan dene hasudası ılık olarak servis ediliyor. Amasya’da yöresel restoranların birçoğunda bulabileceğiniz bu lezzet, bir helva türü olarak değerlendirilse de klasik helvalardan farklıdır. Çok kısa süre içerisinde yemeye hazır hale gelmesi yöre halkının evlerde en çok hazırladığı tatlılardan biri olmasını sağlıyor.
