Azerbaycan’ın meşhur yemekleri arasında Türk mutfağıyla benzer özellikler taşıyan birçok yemek bulunur. Orta Doğu ve Orta Asya mutfağından izler taşıyan Azerbaycan mutfağında et, sebze ve tahıl gibi farklı besin gruplarından ürünler aktif olarak kullanılır. Tarih boyunca farklı kültürlerin yaşadığı ülkede mutfak kültürü de farklı etnik yapıların yemek anlayışlarından etkilenmiş, zengin bir mutfak kültürü oluşmuştur.
Dolma, kebap ve pilav gibi yemeklerin farklı versiyonları, çeşitli baharatlarla oluşturulan zengin tatlar ve şerbetli tatlılar Azerbaycan mutfağında sıklıkla karşılaşılan yemeklerdir. Çorbaların da mutfakta önemli bir yere sahip olduğu Azerbaycan’da hamur işleri de yaygın olarak tüketilmektedir.
Geçmişten gelen geleneklerini bugün de devam ettiren ülkede büyük sofralarda misafirler eşliğinde verilen yemekler, paylaşım kültürünün yüksek olduğu zengin sofralar ve yemeğin bir sosyalleşme kaynağı olarak kullanılması Azerbaycan’a özgü yemek kültürünün oluşmasını sağlar.
Azerbaycan mutfağı dolma, kebap, pilav, çorba ve şerbetli tatlıların yoğun olarak tüketildiği bir kültüre ait olması sebebiyle Türk mutfağına benzer birçok özellik taşır. Uzun yıllar boyunca her iki ülkenin sürekli etkileşim içinde olması sosyal davranış benzerliği kadar mutfak kültürünün de benzer olmasını sağlamıştır.
Azerbaycan’ın Meşhur Yemekleri
- Lüle Kebabı
- Piti Aşı
- Evelik Dolması
- Hıngel
- Dovga Çorbası
- Yeşillikli Qutab
- Gürze Mantısı
- Şah Pilavı
- Narnumru
- Bozbaş Köftesi, gibi lezzetler bulunur.
1.Lüle Kebabı
Azerbaycan mutfağında popüler bir yemek olan lüle kebabı dana veya kuzu etinin kıyma haline getirildikten sonra soğan, kuyruk yağı ve baharatlarla harmanlanmasıyla yapılır. Hazırlanan harç daha sonrasında uzun çubuk şekli verilerek şişlere dizilir. Hazırlanan şişler ocakta da pişirilmekle birlikte genellikle mangal ateşinde pişirilir. Kebaba lezzetini veren et içerisine konulan baharatlar ve kuyruk yağıdır.
Kebap genellikle dürüm şeklinde servis edilse de yanında pilav veya garnitür gibi yiyeceklerle zenginleştirilir. Kebapla iyi gittiği bilindiği için yanında kişniş ve sumakla harmanlanmış soğanla servis edilir. Azerbaycan’da gezilecek yerleri keşfederken yerel restoranlarda veya sokak lezzetleri yapan kebapçılarda lüle kebabını deneyebilirsiniz.
2.Piti Aşı
Azerbaycan’ın geleneksel yemekleri arasında yer alan piti aşı farklı malzemelerin bir araya geldiği zengin bir çorba türüdür. Koyun etinden yapılan çorbanın hazırlığı için etler yüksek harlı olmayan ateşte uzun süre boyunca pişirilir. Odun ateşinde yavaş yavaş pişirilen piti aşı lezzetin malzemeler içinde kalması için bakır kazan veya toprak kaplarda pişirilir.
Yapımında koyun etinden farklı olarak nohut, patates, soğan, safran ve kuru erik gibi malzemeler kullanılır. Uzun süre boyunca tüm malzemelerin aroması birbiri içine geçerek zengin bir lezzet oluşur. Yanında çıtır ekmekle servis edilen çorba oldukça doyurucu ve Azerbaycan’da sıklıkla tüketilen geleneksel lezzetler arasında yer alır.
3.Evelik Dolması
Çeşitli malzemelerle hazırlanan dolma ve sarmalar Türk mutfağında olduğu gibi Azerbaycan mutfağında da sıklıkla pişirilen yemeklerden biridir. Halk arasında develik, efelik veya evelik ismiyle anılan labada kuzukulağına benzer bir bitkidir. Azerbaycan’ın geleneksel lezzetleri arasında yer alan evelik dolması diğer dolma yemeklerinde olduğu gibi iç harç hazırlanarak yapılır.
Dolmanın harcında pirinç, bulgur, kıyma, baharatlar, soğan ve sarımsak gibi malzemeler kullanılır. Parmak, top veya muska şeklinde sarılan evelik yaprakları iç harç ile doldurulur. Tüm dolma yemeklerinde olduğu gibi yapraklar ve iç harç pişip bütünleşene kadar yemek pişirilir. Genellikle yanında sarımsaklı yoğurtla servis edilir.
4.Hıngel
Azeri mantısı olarak geçen hıngel Türkiye’de de Sivas, Kars ve Erzurum gibi illerde pişirilen bir çeşit mantı türüdür. Yapımında diğer mantılardan farklı olarak hamur mutlaka elle açılır. Hamuru için yalnızca un, su ve tuz kullanılır. Sonrasında iç harcı için kıyma veya patates kullanılır. Tercihe göre iç harç içerisine soğan ve farklı baharatlar eklenir.
Genellikle muska şeklinde sarılan hamur iç harçla doldurulduktan sonra haşlanır. Haşlanan hamurların üzerine bol tereyağı gezdirilir. Tercihe göre yoğurtla da servis edilebilir. Azerbaycan gezinizde Azeri mantısı olarak geçen hıngeli yerel restoranlarda deneyebilirsiniz. Oldukça doyurucu olan bu lezzeti tadarak farklı mantı kültürlerini deneyimleyebilirsiniz.
5.Dovga Çorbası
Temel malzemesi yoğurt olan dovga çorbası özellikle sıcak yaz günlerinde serinletici ve hafif etkisiyle Azerbaycan’ın en sevilen geleneksel yemeklerinden biridir. Türkiye’deki ayran aşı çorbasına benzeyen dovga çorbasının içerisinde dereotu, semizotu veya ıspanak gibi farklı yeşillikler, pirinç, nohut ve un gibi malzemeler kullanılır. Besleyiciliği yüksek olmakla birlikte içindeki malzemeler sebebiyle oldukça sağlıklı besinlerden biridir.
Dovga çorbası sıcak yaz günlerinde soğuk, soğuk kış günlerinde sıcak versiyonuyla tüketilir. Sindirime yardımcı ve doyurucu olması sebebiyle Azerbaycan’da en çok pişirilen yemekler arasındadır. Türkiye’deki yoğurt çorbasına benzer bu lezzeti Azeri kültürüne özgü tadıyla siz de geziniz sırasında deneyimleyebilirsiniz.
6.Yeşillikli Qutab
Gözlemeye benzer bir çeşit hamur işi olan qutab ince açılan hamurun çeşitli malzemelerle doldurulmasıyla hazırlanır. Yeşillikli qutab olarak anılmasının sebebi hamur içerisine doldurulan malzemelerin yeşilliklerle hazırlanmasından kaynaklanır. İçine konulan yeşillikler ıspanak, dereotu, pazı veya maydanoz olabilir. Malzemeler hamur içine konulduktan sonra hamur kapatılır ve gözleme gibi yağlanmış tava veya sac üzerinde pişirilir.
Azerbaycan’da fast food gıda grubunda olan qutab özellikle kahvaltılarda olmak üzere farklı öğünlerde de yemek veya atıştırmalık olarak tüketilebilir. Genellikle yanında yoğurt veya tereyağı ile servis edilir. Doyurucu ve besleyici olan qutabı geziniz sırasında Azeri gözlemesi olarak deneyimleyebilirsiniz.
7.Gürze Mantısı
Türk mutfağında severek tüketilen mantı Azerbaycan mutfağında da sıklıkla pişirilen yemekler arasındadır. Bu mantılar içinde klasik mantı görünümüne benzemeyen gürze mantısı daha çok taco görünümüne benzer. Elle açılan hamur oklavayla inceltildikten sonra içerisine kıyma, soğan, kuyruk yağı ve baharatlarla hazırlanan harç doldurulur. Hamur uçları büzülerek kapatılır.
Hamurlar haşlandıktan sonra yanında sarımsaklı yoğurtla servis edilir. Oldukça lezzetli ve doyurucu olan mantı tercihe göre hamurlar haşlandıktan sonra tereyağlı sosta kızartılır. Bu haliyle hamur daha çıtır bir kıvam alır. Siz de Azerbaycan’a özgü mantıları denemek istiyorsanız geziniz sırasında mantı yapan dükkanları veya yerel restoranları tercih edebilirsiniz.
8.Şah Pilavı
Azerbaycan plovu olarak da geçen şah pilavı farklı lezzetlerin bir araya geldiği oldukça doyurucu ve zengin bir pilav türüdür. Türkiye’deki iç pilava benzeyen şah pilavı içerisinde dana, kuzu veya tavuk eti kullanılır. Pilav içerisinde etten farklı olarak erik kurusu, kestane, kuru kayısı, soğan, erik ekşisi, tereyağı ve farklı kuru meyveler kullanılır. Sunumunda kullanılan kuş üzümü, nar taneleri ve lavaş pilavın zengin bir görüntüye sahip olmasını sağlar.
Elle açılan hamurlar fırına uygun bir tencereye dizilir. Yufka içine pirinç, kuru meyveler, karamelize soğan ve et eklenir. Sonrasında bir sıra daha pirinç eklenerek üzerine safran gezdirilir. Yufkalar kapatılarak pilav fırında pişirilir. Hamur dilimlenerek servis edilir.
9.Narnumru
Azerbaycan’a özgü oldukça farklı bir kahvaltılık türü olan narnumru soğan, yumurta ve narla hazırlanan bir kahvaltılık türüdür. Yapımı oldukça kolay olmakla birlikte coğrafyaya ait farklı geleneksel tatlardan biridir. Yurtdışı turları ile gezebileceğiniz Azerbaycan seyahatinizde deneyebileceğiniz gibi yapımı çok kolay olduğu için evde kendiniz de deneyebilirsiniz.
Narnumrunun yapımı için bir adet soğan yağda kavrulduktan sonra üç adet narın içi kavrulan soğana eklenir. Narlar suyunu salıp yumuşayana kadar karışım bu şekilde pişirilir. Son olarak üzerine üç adet yumurta kırılır. Yumurta pişme tercihine göre tuz veya karabiber eklenerek pişirilir. İçerisine isteğe göre zerdeçal veya zencefil gibi farklı baharatlar eklenerek de hazırlanabilir.
10.Bozbaş Köftesi
Azerbaycan’da küfte olarak geçen bozbaş köftesi içerisinde dana veya koyun kıyması kullanılır. İçerisine kıymadan farklı olarak soğan, pirinç, tuz ve baharatlar eklenerek yoğrulur. Köfte içerisinde herhangi bir un kullanılmadığı için harcın kıvam alması için karışım uzun süre yoğrulur. Büyük toplar şeklinde ayrılan parçalar içine kurutulmuş erik yerleştirilir.
Tereyağında kavrulan soğan içerisine sıcak su, iri parçalar halinde patates, salça, et suyu, zerdeçal ve haşlanmış nohut eklenir. Kaynayan su içerisine son olarak köfteler atılır. Tüm malzemeler piştikten sonra köfte ve sebzeler suyu bol olacak şekilde tabağa alınır. Üzerine nane gezdirilerek servis edilir.
11.Kükü
Azerbaycan’da genellikle kahvaltılarda veya atıştırmalık olarak tüketilen kükünün yapımında yeşil soğan, maydanoz ve ıspanak gibi yeşillikler kullanılır. Yeşilliklerden farklı olarak yumurta, ceviz, kişniş, un ve tereyağı gibi malzemeler kullanılarak zengin bir omlet çeşidi elde edilir.
Kükü yapımında yeşillikler doğranır ve üzerine dövülmüş ceviz, kişniş, un ve baharatlar eklenir. Farklı bir kaba kırılan yumurtalar çırpılır ve çırpılan yumurta yeşillik karışımına dökülür. Yağlanan tavada tereyağı eritildikten sonra karışım tavaya alınır ve yüksek ateşte pişirilir. Diğer yüzü de pişirildikten sonra tabağa alınır. Yanında genellikle peynir, domates, salatalık ve çay gibi kahvaltılıklarla servis edilir.
12.Enenevi Plov
Azerbaycan lezzetleri arasında farklı malzemeler ve etle zenginleştirilerek pişirilen pilav çeşitleri oldukça fazladır. Bunlardan biri olan Enenevi pilavının yapımında kuru üzüm, kestane, kurutulmuş mürdüm eriği, kuru kayısı, farklı baharatlar ve et kullanılır. Yapımında basmati pirinç kullanılan enenevi plov tatlı ekşi bir tada sahip oldukça lezzetli bir pilav türüdür.
Etler iri boyutlarla doğranarak diğer malzemelerden ayrı olacak şekilde pişirilirken, kuru meyveler ve kestane de farklı bir kapta pişirilir. Lavaş ve safranla pişirilen pirinçler et ve diğer malzemelerle buluşturularak servis edilir. Meyveler ve baharatların aromatik tadı, et ve pilavın muazzam uyumuyla Azeri pilavları oldukça farklı ve lezzetli tatlara sahiptir.
13.Pip Dolması
Türk mutfağına benzer kültürel özellikleriyle dolma ve sarma gibi yemekler Azerbaycan mutfağında da sıklıkla pişirilir. Farklı malzemelerle hazırlanan iç harçlar, safran, zerdeçal gibi farklı baharatlar ve kuru meyve kullanımı Azerbaycan yerel lezzetlerine özgü yaklaşımlardan biridir. Azeri sarması olarak da geçen pip dolması Türk mutfağı sarmalarına benzer bir içeriğe sahiptir.
Yapımında kıyma, pirinç, soğan, sarımsak, kişniş, dereotu ve baharatlar kullanılır. Zeytinyağlı bir sarma çeşididir. İç harç hazırlandıktan sonra yapraklar sarılır. Sarılan yapraklar tencereye yerleştirildikten sonra üzerine doğranmış tereyağı ve domates yerleştirilir. Pişen sarmalar genellikle sarımsaklı yoğurt veya salçalı sosla servis edilir.
14.Qoğal
Azerbaycan’da genellikle kahvaltı veya çay saatlerinde tüketilen qoğal bir hamur işi çeşididir. Hamurunun yapımında un, maya, yağ ve su kullanılır. Yoğrulan hamur içerisine damak tadına göre peynir, patates, kıyma veya ıspanakla hazırlanan harç yerleştirilir. Yuvarlak veya oval biçimde bezelere ayrılan hamur içerisine harç koyularak fırında pişirilir.
Geleneksel lezzetler arasında yer alan qoğal yumuşak bir yapıda olmakla birlikte içeriğinde kullanılan yağ miktarının fazla olmasından dolayı biraz yağlı bir hamur işidir. Ancak yağın yemeklere verdiği lezzet bu hamur işinde de ön plandadır. Doyurucu ve lezzetli olan qoğalı pastane veya kahvaltı dükkanlarında deneyimleyebilirsiniz.
15.Badambura
Tatlı bir poğaça türü olan Badambura özellikle Nevruz Bayramı zamanı ve özel günlerde Azerbaycan’da en çok pişirilen hamur işi lezzetler arasındadır. Un, süt, şeker, tereyağı, kuru maya, ekşi krema ve yumurta kullanılan hamur yoğrulurken ayrı bir yerde iç harcı için kabuğundan soyulmuş badem, şeker ve kaküle robottan geçirilerek harmanlanır.
Hamuruna verilen özel ve farklı şekillerle sunumu da dikkat çeken badambura tamamen tatlı olmamakla birlikte hafif tatlı bir tada sahip poğaça benzeri bir hamur işidir. Hamur süslemelerinde el becerisin ön plana çıktığı badamburayı denemek için Azerbaycan gezinizde pastane veya fırınları ziyaret edebilirsiniz.
16.Umak Helvası
Özel günler, düğünler veya davetli ziyaretlerde sunulan helva Azerbaycan’ın geleneksel tatlılarından biridir. Şerbetli bir helva türü olan umak helvası yapımında helva için un ve su, kavurma işlemi için tereyağı, şerbet içinse şeker, su, limon ve tarçın kullanılır.
Yapımı oldukça kolay olmakla birlikte Azerbaycan’a özgü yerel lezzetler arasında en fazla denenen tatlılardan biridir. Helva yapımında un ve su kullanılarak umac hazırlanır. Hazırlanan umac tereyağından kavrulduktan sonra şerbet eklenir. Un, şerbeti çekene kadar pişirilir. Türk mutfağındaki un helvasına benzer olan bu lezzeti Azerbaycan ziyaretinizde deneyimleyerek farklı kültürel tatları hayatınıza katabilir veya evinizde kendiniz de yapmayı deneyebilirsiniz.
17.Şekerbura
Geleneksel Azeri tatlıları arasında yer alan şekerbura sunumu oldukça göz alıcı olan bir hamur işi tatlısıdır. Tatlının yapımında hamur için un, tereyağı, krema, yumurta, süt ve maya kullanılır. İçi içinse fındık, şeker ve kaküle kullanılır. Yapımında un yağ ile ezildikten sonra unun ortası açılarak diğer hamur malzemeleri hamur içine yerleştirilir. Yoğrulan hamur dinlendirildikten sonra bezelere ayrılır.
Bezeler açıldıktan sonra içine toz halde olan harç yerleştirilir ve uçlar büzülerek birleştirilir. Üzerinin şekilli olması için hamur işlerinde kullanılan cımbız benzeri ürünle hamurun nakışı yapılır ve fırında kızarana kadar pişirilir. Azerbaycan’a ait bu geleneksel tatlıyı siz de kendi evinizde deneyebilirsiniz.
18.Pakhalava
Azerbaycan baklavası olarak da geçen pakhalava Azeri mutfağında severek tüketilen şerbetli tatlılardan biridir. Yapımında hamuru için un, yumurta, tereyağı, ekşi krema veya yoğurt, maya ve süt kullanılır. İçine ise şeker, ceviz ve kakuleden oluşan karışım yerleştirilir. Şerbeti içinse su, şeker, bal ve limon suyu kullanılır.
Hazırlanan hamur incecik olacak şekilde açıldıktan sonra tereyağıyla ıslatılarak tepsiye serilir. Ardından hamur üzerine harç serpiştirilir. Bu işlem her hamur katmanı için uygulanır. Türk baklavasından farklı olarak harç her kata serpilir. Üzeri kızarana kadar pişirildikten sonra şerbeti dökülerek servis edilir. Azerbaycan yöresel lezzetleri arasında yer alan Azeri baklavasını evde yaparak kendiniz de deneyebilirsiniz.
