Van yemek kültürünün en önemli ögeleri arasında et ve baharatlar bulunuyor. Şehrin ana geçim kaynağı hayvancılık olduğu için hemen her ana yemekte et görülüyor. Tarihiyle ön plana çıkan bir şehir olan Van’ın çeşitli ve zengin bir mutfağı bulunuyor. İran ve Arap mutfaklarından esintiler görülen Van mutfağı eski tarihlerden beri farklı yemek kültürlerini devam ettiriyor.
Şehrin kültürel zenginliği yemek çeşitliliğine de yansımıştır. Et yemeklerine karşı yoğun bir düşkünlük görülen mutfakta bazı tatlılarda bile et bulunur. Yaz ayları genellikle bölgede kış ayları için hazırlık yapmakla geçer. Kış aylarında tarhana, erişte ve peynir en çok tüketilen lezzetler arasında yer alır.
Van’ın Meşhur Yemekleri:
- Keledoş
- Tandır Balığı
- Sengeser
- Kürt Köftesi
- Tuzlu Balık
- Bulgur Aşı
- Pestili
- Lahana Dolması
- Etli Köfte
- Erişte Pilavı
Dört mevsim ziyaret edilen Van, Türkiye’nin gastronomik açıdan farklı deneyimler sunan bir şehridir. Çorbalar, ana yemekler, tatlılar ve atıştırmalıklar gibi birbirinden farklı tatlar bulunduran Van mutfağı, özellikle kahvaltısı ile çok meşhurdur. Şehrin mutfağında hazırlanan lezzetlerin büyük bir çoğunluğu ustalık gerektirdiği gibi bölgeye özel baharatlar ile hazırlanır. Bu nedenle Van’da denediğiniz lezzetlere bir başka yörede rastlamanız pek mümkün değildir.
1.Keledoş
Yöresel bir Van yemeği olan ve yöre halkının evlerde en sık hazırladığı yemeklerden biri olan keledoş oldukça farklı bir lezzettir. Van mutfağına ait olan lezzetlerin bazılarını farklı yörelerde farklı versiyonlar ile görmüş olabilirsiniz. Ancak keledoş başta olmak üzere bazı lezzetler yalnızca Van mutfağında hazırlanıyor. Bu durumun en önemli sebepleri arasında ise bölgede yetişen hayvanlar, özel otlar ve ustalık ile hazırlanıyor olmaları yer alıyor.
Ustalık gerektiren yemeklerden biri olan keledoş içerisinde kuşbaşı dana veya kuzu eti, yeşil mercimek, buğday, nohut, çökelek, kuru soğan, pazı otu, sarımsak, yağ ve baharatlar bulunduruyor. Yeşil mercimek ve buğday bir tencerede haşlandıktan sonra üzerine kuru soğan ve yağ ilave ediliyor. Soğanların da kavrulmasıyla küçük kuşbaşı doğranmış kırmızı et eklenerek kavrulmaya bir süre daha devam ediliyor. Ardından buğday, nohut, ince doğranmış pazı otu, karabiber ve tuz ilave edilerek üzeri kapanacak kadar su ekleniyor.
Üzerine kızdırılmış pul biber gezdirilerek servis edilen ve oldukça lezzetli bir yemek olan keledoş hem yaz hem de kış aylarında yöre halkı tarafından sevilerek tüketiliyor. Bu yemek yöre halkı tarafından genellikle evlerde hazırlanıyor. Siz keledoş adı verilen bu lezzeti denemek için yöresel yemekler hazırlayan restoranları ziyaret edebilirsiniz.
2.Tandır Balığı
Van balığının tandırda hazırlanmasıyla elde edilen ve balık sevmeyenlerin bile beğendikleri bu lezzet, balıkların başı kesilmeden karınlarının temizlenmesi ve tuzlanması ile hazırlanıyor. Tuzlandıktan sonra kalbur üzerinde süzülmeye bırakılan ve bir yanda un, su ve tuzun bulamaç haline getirilmesiyle hazırlık süreci tamamlanan tandır balığı bulamaca batırıldıktan sonra kuyruklarından tandıra yapıştırılarak pişiriliyor.
Besleyici bir lezzet olan tandır balığını Van’da Gezilecek Yerler arasında yer alan Van Gölü etrafında konumlanmış balık restoranlarında deneyebilirsiniz. Genellikle yeşil soğan ve ayranla servis edilen bu lezzet günün her saati tüketilse de en ideal aralık akşam yemeğidir.
3.Sengeser
İnce doğranan soğanların mercimekle buluşmasıyla hazırlanan bir yemek olan sengeser farklı bir lezzettir. İçerisinde kullanılan baharatlar sebebiyle klasik mercimek yemeklerinden farklıdır. Yörede yapılan sulu yemeklerden biri olan ve özellikle soğuk kış günlerinin favorisi olarak değerlendirilen sengeser Van mutfağının en hafif yemeklerinden biridir.
Yoğun olarak et tüketmek sizi rahatsız ediyorsa akşam yemeklerinden yana tercihinizi sengeser ile yapabilirsiniz. Ev yemekleri hazırlayan restoranlarda kolaylıkla bulabileceğiniz bu yemek hem gündüz hem de akşam için tercih edilen seçeneklerden biridir.
4.Kürt Köftesi
Van’ın yöresel lezzetlerinden biri olan Kürt köftesi ince bulgur, yumurta, un, reyhan ve baharatlar ile yapılan köftenin yoğurt, sıvı yağ, soğan ve salça ile hazırlanan bir sos ile buluşmasıyla hazırlanıyor. Van yöresinde yalnızca etli yemekler olmadığını kanıtlayan Kürt köftesi vejetaryen beslenme stiline sahip kişiler için de içinde et veya kıyma bulundurmadığı için uygundur.
Köfte için malzemelerin tamamı yoğruluyor ve çiğ köfteyi andıracak şekiller veriliyor. Bulgur öncesinde haşlandığı için köftenin tekrar pişirilmesine gerek kalmıyor. Ayrı bir tavada sos hazırlanıyor ve sos ile köfte son aşamada buluşturuluyor. Sıcak şekilde servis ediliyor ve genellikle akşam yemeği için tercih ediliyor.
5.Tuzlu Balık
Van Gölü’ne özgü inci kefalinden hazırlanan tuzlu balık Van mutfağına ait en önemli lezzetlerin başında geliyor. Avlanmanın yasak olduğu bahar ve yaz ayları için hazırlanan tuzlu balık temiz suyla yıkanan balıkların tamamen süzüldükten sonra tuzlanarak her gün karıştırmak suretiyle 3 gün bekletilmesi ile hazırlanıyor.
Yapım süreci oldukça meşakkatli ve ustalık isteyen tuzlu balık için 3 gün bekletildikten sonra balıklar diziliyor ve üzerlerine tamamen kapatacak kadar tuz dökülüyor. Serin yerde muhafaza edilen ve kızartmadan önce 1-2 saat suda bekletilmesi gereken tuzlu balık ızgarada kızartılıyor. Yanında ayran aşı ya da bulgur pilavı ile servis ediliyor.
6.Bulgur Aşı
Bulgur aşı hem et ürünlerine hem de bulgura yer veren bir lezzettir. İçerisinde pilavlık bulgur, yeşil mercimek, patates, nohut, biber salçası, soğan ve kemik suyu bulunur. Malzemeleri sebebiyle uzun süre tok kalmaya yardımcı olan bulgur aşı özellikle kış aylarında çok sık tüketiliyor.
Yöre halkı tarafından evde hazırlanan bu lezzet esnaf lokantalarında ve ev yemeği hazırlayan restoranlarda da bulunuyor. Bulgur aşı genellikle yanında lahana turşusu ve bol köpüklü bir ayran ile tüketiliyor. Her öğün tüketilecek kadar sevilse de özellikle akşam yemeklerinin favorilerinden biri bulgur aşı oluyor.
7.Pestili Lahana Dolması
Dolmanın birçok versiyonuna farklı yörelerde rastlamak mümkündür. Türk mutfağı için önemli ve farklı bir lezzet olarak değerlendirilen dolma Van mutfağında da yer alıyor. Pestili lahana dolması ise Van mutfağı için en sık yapılan yemeklerden biridir.
Lahana içerisine kıyma, pirinç, maydanoz, doğranmış erik pestili, soğan, salça tuz ve baharatlar ile hazırlanmış bir harcın doldurulduğu pestilli lahana dolması klasik dolmalardan farklıdır. Harç içerisinde yer alan pestil sebebiyle ekşi ve aromatik bir lezzet olan pestili lahana dolması özel günlerde yöre halkı tarafından evde en çok hazırlanan lezzetlerden biridir. Ev yemekleri hazırlayan restoranlarda bulabileceğiniz bu lezzet günün her öğünü tercih edilebilir.
Pestili lahana dolmasını evinizde denemek istiyorsanız yöre halkının hazırladığı ve paketlediği erik pestilini satın alabilirsiniz. Şehir merkezinde ve ilçelerde kurulan pazarlarda ya da yöresel restoranların dükkan kısımlarında yöreye özgü lezzetler paketli halde satılıyor. Bu lezzetler arasından yapacağınız alışveriş, yemekleri evde de denemenize ya da sevdiklerinize hediye olarak götürmenize de imkan tanıyor. Pestil gibi lezzetler paketli olarak satıldıkları için uzun süre boyunca bayatlamadan tüketilebiliyor.
8.Etli Köfte
Van lezzetleri arasında bulunan etli köfte ya da acem köftesi olarak adlandırılan bu lezzetin içerisinde yağsız kıyma, ince bulgur, pirinç, baharatlar, reyhan, tarhun otu ve salça bulunuyor. Van’da yediğiniz yemeklerin bir benzerine başka yerde rastlamanızın zor bir ihtimal olmasını sağlayan en önemli özellik bölgede yetişen güzel otlar ile tatlandırılmalarıdır. Bu durumun en başarılı örneklerinden biri etli köftedir.
Klasik köftelerden oldukça farklı bir lezzet olan ve aromatik lezzetleri sevenlerin favorisi olmayı başaran etli köfte şehir merkezinde bulunan köfte ve kebap salonlarında denenebilir. Sulu bir yemek olarak servis edildiği için genellikle yanında ekmek ile sunulur. Günün her saati seviliyor olsa da özellikle akşam yemeklerinde tüketilir.
9.Erişte Pilavı
Van bölgesinde yaz ayları genellikle kış aylarında yenilecek yemeklerin hazırlığını yapmak ile geçiyor. Yöre halkının evlerde toplanarak yaptığı hazırlıkların başında erişte kesmek geliyor. Ev yapımı makarna olarak da değerlendirilebilecek erişte kış aylarının en sevilen yemeklerinden biri oluyor.
Yaz aylarında hazırlanan ve paketlenen erişte yağ, tuz ve su ile buluşuyor. Oldukça basit ve dakikalar içerisinde hazırlanan bir lezzet olmasına rağmen en sevilen yan yemeklerden biri olarak değerlendiriliyor.
Erişte pilavı olarak da adlandırılan ve bir çeşit makarna olan bu lezzeti yöresel yemekler hazırlayan restoranlarda bulabilirsiniz. Yanında bir ana yemek ile servis edilen ve uzun süre tok kalmanızı sağlayan erişte pilavı her damak tadına uyan lezzetlerden biridir.
10.Çiriş Mıhlası
Yumurta ve unun karıştırılarak yağda kızartılmasıyla hazırlanan kayganak, çiriş mıhlası adı verilen bu yemeğin temel malzemelerinden biridir. Bunun haricinde çiriş adı verilen ve bölgeden taze olarak toplanan otlar, baharatlar ve yağ kullanılır.
İlkbaharın gelmesiyle dağlarda çiriş otları çıkmaya başlar. Sağlık için çok faydalı olması sebebiyle büyük bir rağbet gören çiriş otu toplandıktan sonra dipleri kesilir ve bol suda yıkanır. Kısık ateşte kendi suyunda haşlanmaya bırakılan çiriş otları yağda kızartılır. Kızartılan tavada kayganak yapılır. Kızartılan ürünler tabağa servis edildikten sonra üzerlerine kayganaklar ilave edilir. Genellikle fındık turp ya da turşu ile servis edilir.
Çiriş mıhlası çoğunlukla akşam yemeği için tercih edilen geleneksel bir yemektir. Farklı bir lezzete sahip olduğu için gastronomik bir deneyim sunar.
11.Helise
Tavuk ve aşurelik buğday ile hazırlanan helise Van mutfağının en önemli lezzetlerinden biridir. Ege bölgesinde yapılan keşkeği andıran bir lezzettir. Buğdaylar akşamdan ıslatılır ve düdüklü tencerede etle birlikte pişirilir. Malzemeler suyu çekene kadar pişirildikten sonra ezilerek aromaları birbirlerine karıştırılır. Genellikle üzerine pul biber ve çeşitli baharatların eklendiği bir yağ kızdırılarak servis edilir.
Helise tavuklu yemekleri sevenlerin favorisi olmaya adaydır. Yöre halkı tarafından çoğunlukla evlerde hazırlanıyor olsa da yöresel yemekleri hazırlayan restoranlarda bulunabilecek bir lezzettir. Genellikle akşam yemeklerinde tercih edilse de gündüz de tüketilebilir.
12.Piti
Karaciğerin zarı soyulup temizlenmesi ve ardından ufak parçalar halinde doğranarak tencerede yağ ile kavrulmasıyla hazırlanan piti yöreye özgü baharatlar ile tatlandırılıyor. Arpacık soğan gibi farklı lezzetlerin bir araya geldiği ve klasik ciğer yemeklerinden daha aromatik bir tada sahip olan piti sulu yemek olarak servis ediliyor.
Yöre halkı bu lezzeti genellikle kış aylarında ve evlerde hazırlıyor. İçerisinde bulunan malzemeler sebebiyle kansızlık problemi yaşayanlar için şifa kaynağı olduğu düşünülüyor. Yöresel yemekler hazırlayan restoranlarda bulabileceğiniz ve günün her saati tercih edebileceğiniz piti çoğunlukla yanında salatayla servis ediliyor.
13.Murtuğa
Van’a özgü bir omlet türü olan murtuğa özellikle kahvaltılarda sıklıkla tüketiliyor. Yumurtanın içerisine un eklenerek pişirilen ve farklı bir lezzete sahip olan murtuğa klasik omlete göre oldukça farklı bir lezzete sahiptir.
Özellikle kahvaltılarda tercih ediliyor olsa da yöre halkı tarafından günün her öğünü tüketiliyor. İçerisinde bulunan yumurta sayesinde uzun saatler boyunca tok tutuyor. Şehir merkezinde veya ilçelerde bulunan restoranların herhangi birine kahvaltı etmek için gittiğinizde murtuğa adı verilen yöresel omleti deneyebilirsiniz. Genellikle yanında kahvaltılık malzemeler, ekmek ve çay ile servis ediliyor.
14.Van Çöreği
Hamur işi ürünler de et yemekleri kadar Van mutfağı için önemlidir. Şehirde hazırlanan lezzetlerin yalnızca ana yemek olduğunu düşünmek doğru değildir. Tereyağı, süt, şeker, tuz, un ve kuru maya ile hazırlanan hamurun ceviz ile hazırlanmış bir harçla birleştirildiği Van çöreği, özellikle sabah kahvaltıları için en sevilen seçeneklerden biridir.
Üzerine sürülen yumurta ve fırında pişirilmesi sebebiyle kızarmış ve lezzetli bir görüntüye sahip olan Van çöreği, merkezde ve ilçelerde bulunan fırın ve pastanelerin neredeyse tamamında bulunabilecek bir tattır. Hazırlık aşaması ustalık gerektiren bu lezzet yöre halkı tarafından genellikle sabah kahvaltıları için tercih edilir. Ancak günün her saatinde pastanelerde bulmak mümkündür.
15.Van Otlu Peyniri
Ünü yalnızca Türkiye’de değil dünyaya ulaşmış bir lezzet olan Van otlu peyniri, Van’da hazırlanır ve dünyanın her yerine gönderilir. Klasik peynirlerden daha tuzlu bir tada sahip olan Van otlu peyniri sarı renklidir. İçerisine koyulan otlar sebebiyle sarı renge sahip olan Van otlu peyniri yabani sarımsak ve kekik kokar.
Tadı peynirden ziyade içerisinde bulunan ot sebebiyle aromatiktir. İçerisinde katkı maddesi bulunmadığı için oldukça faydalıdır ve çocuklara da gönül rahatlığıyla verilebilir. Diyabet hastalarının tedavisinde olumlu etki gösterdiği bilinir. Kahvaltı salonlarının vazgeçilmezi olan Van otlu peynir tenekelerde ve kutularda paketli olarak da satılıyor.
16.Kavut
Van’a özgü yöresel bir kahvaltılık olan kavutun yapılışı oldukça farklıdır. Kavrulan unun bal, pekmez ve tereyağı ile buluşmasıyla hazırlanan kavut helvaya benzer bir tattır. Şehrin en popüler kahvaltılıklarından biri olduğu için hemen her yerde bulunabilir.
Kahvaltı hazırlayan restoranlara gittiğinizde ikram olarak sunulan kavut paketli olarak da satılıyor. Yöresel lokantaların dükkan bölümlerinden ya da marketlerden satın alabileceğiniz kavut gün boyunca enerjik olmanızı sağlıyor. İçerisinde bulunan pekmez özellikle kış aylarında üşümeyi engelliyor. Paketli olarak satın aldığınızda uzun süre boyunca tüketebileceğiniz bu lezzeti sevdiklerinize hediye olarak da ikram edebilirsiniz.
17.Gül Reçeli
Van kahvaltılarının vazgeçilmezlerinden biri olan gül reçeli gül, toz şeker ve limon ile hazırlanıyor. Ayıklanarak yıkanan ve süzgeçle süzülen güllerin reçel olarak kullanılmasıyla hazırlanan bu tatlı özellikle kahvaltılarda aromatik lezzetleri sevenlerin favorisi oluyor.
Gül reçeli yöre halkı tarafından ilkbahar ve sonbaharda yapılıyor. Özellikle kahvaltı salonlarında paketli olarak satılan bu lezzeti satın alarak evinize götürebilir ve evinizde de yemeye devam edebilirsiniz. Paketli olarak satılan ve uzun süre boyunca tüketilebilecek bir gıda olan gül reçeli sevdiklerinize hediye götürmek için de iyi bir seçenektir.
18.Çatal Tatlısı
Van yöresine ait bir tatlı olan çatal tatlısı yöre halkı tarafından evlerde en çok hazırlanan tatlıların başında geliyor. Dakikalar içerisinde hazırlanan ve çok az malzeme ile yapılan çatal tatlısı, aniden gelen misafirlere servis edilen tatlılardan biridir. Bu tatlıyı denemek için yöresel ev yemekleri yapan restoranları veya tatlı dükkanlarını ziyaret edebilirsiniz.
Çatal tatlısı içerisinde sıvı yağ, süt, yoğurt, yumurta ve un bulunur. Malzemeler ile hazırlanan hamur 3 parmak kalınlığında kesilir ve kızgın yağda çatal yardımıyla sarılır. Ardından üzerine sıcak şerbet dökülür ve ılık servis edilir. Lezzetli ve pratik bir tatlıdır.
